စစ်ပွဲ၊ အကျအဆုံးနှင့် အောင်ပွဲ
PUBLISHED - September 2, 2021
“စစ်အာဏာရှင်ဆန့်ကျင်ရေး PDF အဖွဲ့သည် ရန်သူအများအပြားကျဆုံးအောင် တိုက်ခိုက်နိုင်ကြသော်လည်း တပ်မတော်သည် ကျဆုံးမှုများပြားခြင်းကို ကြံ့ကြံ့ခံ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်ရန် တည်ဆောက်ထားသည့် အဖွဲ့ အစည်းဖြစ်သည်”
မြန်မာ့တပ်မတော်မှ အသက် ၄၈ နှစ်အရွယ် ဒုတိယဗိုလ်မှူးကြီးဇော်ဇော်စိုးသည် ၎င်း၏စစ်သည်အနည်းငယ်နှင့် အတူ လွန်ခဲ့သည့်ဇူလိုင်လအတွင်းက မင်းတပ်မြို့အနီးတိုက်ပွဲတွင်ကျဆုံးခဲ့နောက် အစိုးရပိုင်ကြေးမုံသတင်းစာ နာရေးကြော်ငြာတွင်ပါလာသည်ကိုတွေ့ရသည်။
အဆိုပါတိုက်ပွဲမှာ ခန့်မှန်းအင်အား ၁၅၀ အထိမြင့်တက်လာသော စစ်အာဏာသိမ်းမှုကိုဆန့်ကျင်နေသည့် လူ ထုကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (PDF) တစ်ခုဖြစ်သော ချင်းမြေကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (CDF) နှင့် ထိတွေ့တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့ ခြင်းဖြစ်သည်။
သြဂုတ်လ ၃၀ ရက်နေ့က စစ်ကိုင်းတိုင်း ကောလင်းမြို့ရှိ ဒေသခံ လူထုကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (PDF) ထောင်ထား သည့် မိုင်းတစ်လုံးကို စစ်ယာဉ်တန်းတစ်ခုက နင်းမိပြီးနောက် တပ်မတော်သား အနည်းဆုံး ၄၀ ဦးသေဆုံးသွား ကြောင်းသိရသည်။ ယင်းဖြစ်စဉ်မှာ သြဂုတ်လ ၂၃ ရက်နေ့က စစ်ကိုင်းတိုင်း တမူးမြို့နယ်အတွင်းဖြစ်ပွားခဲ့သည့် တိုက်ပွဲတွင် တပ်မတော်သား ၁၇ ဦးသေဆုံးခဲ့ပြီးနောက်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်ဖြစ်စဉ်ဖြစ်ကြောင်း (PDF) များ၏ပြောပြ ချက်အရ သိရသည်။ သြဂုတ်လနှောင်းပိုင်းတွင်လည်း ဂန့်ဂေါမြို့နယ်တွင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်တိုက်ပွဲ၌ တပ်မတော် သား ၃၀ ဦး ကျဆုံးခဲ့ကြောင်းသိရသည်။
ယခုဖော်ပြခဲ့သည့် တပ်မတော်သားများကျဆုံးခဲ့သော တောမြို့လေးများမှာ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ တပ်မ တော်အာဏာမသိမ်းမီက လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခလုံးဝမရှိသောနေရာများဖြစ်သည်။ တပြိုင်တည်းမှာပင် လက် နက်ကိုင်ပဋိပက္ခကာလရှည်ဖြစ်ပွားနေသည့်နေရာများဖြစ်သော ကချင်ပြည်နယ်၊ ရှမ်းပြည်နယ်၊ ကရင်ပြည်နယ် နှင့် ကယားပြည်နယ်တို့တွင်လည်း တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားမှုမှာ အရှိန်မြင့်လာပါသည်။
မေလနှင့် ဇွန်လအတွင်းမှာပင် ကမ္ဘာ့သူပုန်သက်တမ်းအရင့်ဆုံးအဖွဲ့ဖြစ်သော ကရင်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (KNLA) နှင့်ဖြစ်ပွားသည့်တိုက်ပွဲများတွင် မြန်မာ့တပ်မတော်မှ ၂၈၄ ဦး ကျဆုံးပြီး ၂၉၇ ဦးဒဏ်ရာရ ရှိခဲ့ကြောင်း သတင်းများထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။
၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် တစ်နိုင်ငံလုံးအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသဘောတူညီချက်တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးထားသော်လည်း လွန်ခဲ့သည့်နှစ်များက လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများဖြစ်ပွားနေသည့် KNLA တပ်မဟာ ၅ ၏ မူလဒေသဖြစ်သော ဖါ ပွန်နယ်မြေ၌ ဇူလိုင်လအတွင်းကဖြစ်ပွားခဲ့သည့်တိုက်ပွဲတွင် တပ်မတော်သား ၆၅ ဦးကျဆုံးခဲ့ပြီး သြဂုတ်လအ တွင်းဖြစ်ပွားခဲ့သည့်တိုက်ပွဲတွင် တပ်မတော်သား ၅၀ ဦးကျဆုံးခဲ့ကြောင်း သိရသည်။
နိုင်ငံတစ်ဝန်းဖြစ်ပွားခဲ့သည့်တိုက်ပွဲများအနက် ဇွန်လနှင့် ဇူလိုင်လအတွင်း တပ်မတော်သား ၁,၁၃၀ ဦးကျဆုံးပြီး ၄၄၃ ဦးဒဏ်ရာရခဲ့ကြောင်း၊ ဇူလိုင်လတစ်လတည်းတွင်ပင် တပ်မတော်သား ၇၄၀ ဦးကျဆုံးခဲ့ကြောင်း အမျိုး သားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ခေါ် စင်ပြိုင်အစိုးရကပြောသည်။ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ကို နိုင် ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီက အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် ခေါ်ဝေါ်သမုတ်ထားသည်။
မြို့တွင်းတိုက်ပွဲများအရှိန်မြင့်တက်လာမည့်အရေးမှာ အရှေ့တောင်အာရှတွင် အကြီးမားဆုံးဖြစ်သည့် ခန့်မှန်း အင်အား ၅၀၀,၀၀၀ ဝန်းကျင်ရှိသည်ဆိုသော တပ်မတော်အတွက် စိုးရိမ်စရာဖြစ်လာနေပါသည်။ သို့သော် စစ် ဆင်ရေးတာဝန် ထမ်းဆောင်ရန် ရှေ့တန်းသို့ပို့ရသည့်အင်အားမှာ အမှန်တကယ် ရှိသင့်ရှိထိုက်သည့် အင်အား ထက်နည်းပါးနေသောကြောင့် တပ်မတော်၏အင်အားမှာ ဖောြ်ပပါအရေအတွက်ထက်နည်းပါးနိုင်ပါသည်။ ယင်း အင်အားများကိုလည်း စစ်ဆင်ရေးနယ်မြေအသီးသီးတွင် တပ်ဖြန့်ချထားကြောင်းသိရပါသည်။
သြဂုတ်လ ၃၀ ရက်နေ့တွင် စီးပွားရေးမြို့တော်ဖြစ်သော ရန်ကုန်မြို့တွင် ဗုံးခုနစ်လုံးပေါက်ကွဲခဲ့ပြီး အဆိုပါဗုံး များမှာ စစ်ဘက်နှင့်ဆက်နွယ်သောပစ်မှတ်များကို ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ နိုင်ငံတော်စီမံအုပ် ချုပ်ရေးကောင်စီက ခန့်အပ်ထားသောအရာရှိများနှင့် သတင်းပေးဒလန်များကို ပစ်သတ်ပြီးထွက်ပြေးသည့် ဖြစ် စဉ်များမှာလည်း တဖြည်းဖြည်းပိုမိုများပြားလာပါသည်။
ယင်းတိုက်ခိုက်မှုများမှာကို ကိုင်တွယ်ဆောင်ရွက်ရာတွင် နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးအစိုးရမှာ စမ်းတဝါးဝါးနှင့် ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်နေရပါသည်။ ရန်ကုန်မြို့တစ်မြို့တည်းမှာပင် လူထုကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (PDF) ဝင် ၄၁ ဦးကို အာဏပိုင်များက ဖမ်းဆီးရရှိခဲ့ကြောင်း၊ ယင်း PDF အများစုမှာ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ များ ထိန်းချုပ်ထားသည့်နယ်မြေများတွင် သင်တန်းများသွားရောက်တက်ခဲ့ကြောင်း အစိုးရပိုင်မီဒီယာများက ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပါသည်။
လူထုကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်အများအပြား လွတ်လပ်စွာလှုပ်ရှားဆောင်ရွက်ခြင်းသော်လည်းကောင်း၊ တစ်စိတ် တစ်ပိုင်း အပြန်အလှန်မှီခိုဆောင်ရွက်ခြင်းသော်လည်းကောင်း သို့မဟုတ် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ အ စည်းများနှင့် အတိုင်အဖောက်ညီညီ လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်ခြင်းသော်လည်းကောင်း စသည့်လှုပ်ရှားမှုများမှာ နိုင်ငံ တစ်ဝန်း စစ်ဆင်ရေးများသဖွယ်ဖြစ်လာသည့်အတွက် တပ်မတော်ဘက်မှအကျအဆုံးစာရင်းမှာ ပိုမိုမြင့်တက် လာဖွယ်ရှိနေပါသည်။
သို့သော် ထိခိုက်ကျဆုံးမှုပမဏမြင့်တက်လာခြင်းသည် တပ်မတော်၏စည်းလုံးညီညွတ်မှုအပေါ် အကျိုးသက် ရောက်မှုရှိနိုင်မည်လောဆိုသည်မှာ စဉ်းစားစရာဖြစ်ပါသည်။ ယခင်ကတိုက်ပွဲများတွင် တပ်မတော်ကို အားနည်း စေသည့် ကြီးမားသောကျဆုံးမှုများကို တပ်မတော်ကကြံ့ကြံ့ခံတောင့်ခံထားခဲ့ပြီး နည်းဗျူဟာအပြောင်းအလဲ များနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးရယူရန်နည်းလမ်းများလိုအပ်ချက်အဖြစ် သင်ခန်းစာရယူခဲ့ပါသည်။
လတ်တလောကာလ ရခိုင်ပြည်နယ်မှ ရခိုင့်တပ်မတော် AA နှင့် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်တိုက်ပွဲများတွင် တပ်မတော်သား ၂,၀၀၀ ခန့်ကျဆုံးခဲ့ကြောင်း AA ဘက်ကပြောပါသည်။ ယင်းစာရင်းမှာ ၂၀၁၈ ခုနှစ်လယ်ပိုင်းလောက်မှစ၍ အ ပစ်အခတ်ရပ်စဲခဲ့သည့် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် နှစ်ကုန်ပိုင်းအထိ ပဋိပက္ခအနီးကပ်စောင့်ကြည့်လေ့လာသူများနှင့် ပြည် နယ်အတွင်းဖြစ်ပွားခဲ့ သောတိုက်ပွဲသတင်းများပေါ်မူတည်၍ AA ဘက်က ပြောဆိုခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။
၂၀၁၁ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၁၃ ခုနှစ်ကြား ကချင်ပြည်နယ်အတွင်းဖြစ်ပွားခဲ့သောတိုက်ပွဲများတွင် ကချင်လွတ်မြောက် ရေးတပ်မတော် KIA က တပ်မတော်သား ထောင်ကျော်ကျဆုံးသည်အထိ တိုက်ခိုက်ခဲ့ပါသည်။ တိုက်ပွဲများမှာ များသောအားဖြင့် တောင်ထိပ်များရှိ KIA စခန်းများကို တပ်မတော်မှလာရောက်တိုက်ခိုက်စဉ် ခုခံတွန်းလှန်ခဲ့ သည့်တိုက်ပွဲများဖြစ်ပါသည်။ တိုက်ပွဲအတွင်းကျဆုံးဦးရေအချက်အလက်များကို KIA အဖွဲ့က ကြိုကြားကြိုကြား ထုတ်ပြန်လေ့ရှိသော်လည်း ဆန့်ကျင်ဘက်အကျိုးရလဒ်များထွက်ပေါ်လာမည်ကိုစိုးရမ်သဖြင့် အသေအပျောက် စာရင်းမြင့်မားမှုကို ကြွားဝါဖော်ထုတ်ခြင်းအား တားမြစ်ထားပါသည်။
တရုတ်နယ်စပ်အနီးရှိ တပ်မတော်စခန်းတစ်ခုကို KIA များဝိုင်းဝန်းတိုက်ခိုက်စဉ် တပ်မတော်ကပြန်လည်ခုခံ တိုက်ခိုက်ရာ KIA ၂၀၀ ကျဆုံးခဲ့ကြောင်း ဤဆောင်းပါးရှင်အား ၂၀၁၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလအတွင်း ဦးသိန်းစိန် အ စိုးရလက်ထက်ကဝန်ကြီးဖြစ်သူ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဟောင်းဦးအောင်မင်းက နေပြည်တော်ရှိ၎င်း၏ရုံးခန်းတွင် ပြောဆို ခဲ့ပါသည်။
၂၀၀၉ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် မြန်မာအမျိုးသားဒီမိုကရက်တစ်တပ်မတော် (MNDAA) ခေါ် ကိုးကန့်သူပုန် များနှင့် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်တိုက်ပွဲများ၌ တပ်မတော်ဘက်ကအကျအဆုံးမှာ အလွန်များပြားကြောင်းသိရပါသည်။ အကျအဆုံးများပြားသဖြင့် “ကျဆုံးတပ်မတော်သားမိသားစုများအတွက် အိမ်ရာစီမံကိန်း” ကို ၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် လားရှိုးမြို့၌ အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ခဲ့သလို မြို့ပြင်တွင်သီးသန့်ဆောက်လုပ်ပေးထားသော ကျဆုံး တပ်မတော်သားများ၏ အုတ်ဂူဖြူဖြူလေးများကိုလည်း တွေ့မြင်နိုင်ပါသည်။
တပ်မတော်ဘက်ကထိခိုက်ကျဆုံးမှုများမှာ သိသိသာသာပင် များပြားကြောင်းတွေ့ရှိရပါသည်။ သို့သော် ပြည် တွင်းစစ်ပွဲ အရှိန်မြင့်လိုက်နိမ့်လိုက်ဖြစ်နေသည့် လွန်ခဲ့သည့်နှစ်ပေါင်း ၇၀ အတွင်း တိုက်ပွဲပေါင်းများစွာမှ ကျဆုံး မှုပေါင်းများစွာ၏ဒဏ်ကို မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် မည်မျှအထိ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်ခဲ့ပြီးပြီကို စဉ်းစားစရာဖြစ်ပါသည်။
တပ်မတော်အနေဖြင့် ကျဆုံးစာရင်းများကို အတိအကျမှတ်တမ်းတင်ထားသည့်တိုင် အမှန်တကယ်ကျဆုံး စာ ရင်းအတိအကျကို မည်သူမျှမသိနိုင်ပါ။ မိုင်းနင်းမိသူများ၊ ချောင်းပစ်ခံရသူများ၊ ငှက်ဖျားကြောင့် သေဆုံးသူများ၊ မတော်တဆမှုကြောင့်သေဆုံးသူများနှင့် တပ်ပြေးများစာရင်းကို တွက်ချက်ရန်မဖြစ်နိုင်ပါ။
သေချာတာတစ်ခုကတော့ တပ်တွင်းပုန်ကန်မှုများဖြစ်ပွားခြင်း၊ တပ်ပြေးမှုများပြားခြင်း သို့မဟုတ် စစ်ရေးဆိုင်ရာ ယုံကြည်ချက်အမြင်များပြောင်းလဲခြင်းများကို ပြောင်းလဲရန် အပြစ်ပေးခြင်းနည်းလမ်းတစ်ခုတည်းနှင့် မလုံ လောက်ပါ။
တပ်မတော်၏သောင်းကျန်းသူဆန့်ကျင်ရေးစစ်ပွဲများမှာ အသေအပျောက်အကျအဆုံးများပြားခြင်းနှင့် စားဝတ် နေရေးအကျပ်အတည်းများပြားခြင်းတို့ကို ဂရုမထားဘဲ အတင်းဖိအားပေးဆောင်ရွက်မှုပေါ်၌သာ အခြေခံထား ပါသည်။ လူထုကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (PDF) ဝင်များလှုပ်ရှားလေ့ရှိသည့်နယ်မြေများတွင် အစိုးရစစ်သားများက တစ်ခါတစ်ရံ စိတ်ပျက်စရာကောင်းသည့်အပြုအမူများဖြင့် အရပ်သားများပေါ် အနိုင်ကျင့်သည်များလည်းရှိတတ် ပါသည်။
မိမိအထက်အရာရှိများအပါအဝင် တပ်တွင်း၌ အချင်းချင်းပစ်ခတ်မှုများမှာ တပ်မတော်အတွင်းဖြစ်လေ့ဖြစ်ထရှိ သည့်ဖြစ်ရပ်ဖြစ်သော်လည်း ယင်းဖြစ်ရပ်မျိုးမှာ တပ်မတော်၏စည်းလုံးညီညွတ်မှုကို ပြိုကွဲပျက်စီးစေနိုင်သည့် အကြောင်းအရာမဟုတ်ပါ။
တပ်မတော်ကအာဏာသိမ်းမည့်အလားအလာကို ကြိုတင်သိမြင်ခဲ့သူ အလွန်နည်းပါးပါသည်။ တပ်မတော်၏ သရုပ်လက္ခဏာ အမှန်ကိုစူးစမ်းရှာဖွေခြင်းမှာ မှားယွင်းသောလုပ်ရပ်တစ်ခုအဖြစ်ရှုမြင်သဖြင့် အနောက်နိုင်ငံ များမှ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆောင်ရွက်သူများသည် ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှစ၍ မြန်မာနိုင်ငံမှပဋိပက္ခများ၏သဘာဝကို ဆန်း စစ်လေ့လာမှုမလုပ်တော့ဘဲ ချန်ထားပစ်ခဲ့ကြပါသည်။
ယင်းသို့ဆောင်ရွက်မည့်အစား တပ်မတော်ကအမှန်တကယ်လုပ်ဆောင်နေသည့် လုပ်ရပ်များကို မျက်နှာလွှဲ ထားသည့် ငြိမ်းချမ်းရေးဆောင်ရွက်မှုဖြစ်စဉ်များ၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးစီမံချက်များ၊ တပ်မတော်ချင်းထိတွေ့ ဆက် ဆံမှုများ၊ ငြိမ်းချမ်းမှုထိန်းသိမ်းရေးသင်တန်းများ၊ လုံခြုံရေးကဏ္ဍပြန်လည်ဖွဲ့စည်းရေး သုတေသန ရှင်းလင်းချက် များကို ဆောင်ရွက်ခွင့်ပေးထားခဲ့သည်။
လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခ၏ ပြောင်းလဲစေနိုင် သောအင်အားကို ဆန်းစစ်လေ့လာပြီး ပဋိပက္ခအစီရင်ခံစာနှင့်အတူ အချက်အလက်များထုတ်ပြန်နိုင်ရန် EXERA ၊ ACLED (Armed Conflict Location and Event Data Project) နှင့် တပ်မတော်လိုလားသည့် Myanmar Institute for Peace and Security (MIPS) စသည့်အဖွဲ့အစည်းများ ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပါသည်။
အဆိုပါအဖွဲ့အစည်းများမှ အစီရင်ခံစာအများစုမှာ ဒေသတွင်းသတင်းအစီရင်ခံမှုများကို မှီခိုအားထားနေရသဖြင့် အကန့်အသတ်ရှိနေပြီး များသောအားဖြင့် အားကိုးအားထားမပြုနိုင်လောက်သော သို့မဟုတ် အမှားအယွင်းများ ပြားလှသော တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်များ၏ ကန်းဂဏန်းအချက်အလက်များပေါ်အခြေပြုပြီး ရေးသားနေ ခြင်းဖြစ်ပါသည်။
ပထဝီအနေအထားအလှမ်းကွာဝေးခြင်း၊ သတင်းအတည်ပြုနိုင်ရန်နည်းလမ်းများ မရှိခြင်း၊ ဗမာစကားနှင့် တိုင်း ရင်းသားစကား ဘာသာစကားနှစ်မျိုးဘာသာပြန်ရာတွင်စိန်ခေါ်မှုများရှိနေခြင်း၊ တစ်ဖက်စောင်းနင်းသတင်း အ ချက်အလက်များရှိနေခြင်းကြောင့် သတင်းမီဒီယာများမှာလည်း အကန့်အသတ်ရှိနေပါသည်။
စစ်အာဏာသိမ်းလိုက်သည့်အချိန်မှစ၍ အာဏာသိမ်းစစ်အစိုးရပစ်သတ်ခဲ့သည်မှာ လူဦးရေ ၁,၀၂၆ ဦး ရှိနေပြီ ဖြစ်ကြောင်း နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP) The Assistance Association of Political Prisoners ကပြောပါသည်။ ယင်းကိန်းဂဏန်းမှာ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း အခြားအဖွဲ့အစည်း များ၏ခန့်မှန်းချက်ထက် ပို၍စိစစ်ထားသည်ဟုယူဆရသော်လည်း ချဲ့ကားထားခြင်းသော်လည်းကောင်း လျှော့ ပေါ့ပြောဆိုခြင်းသော်လည်းကောင်း ဖြစ်နိုင်ပါသေးသည်။
မြန်မာပြည်တွင် ပဋိပက္ခများနှင့် ပတ်သက်သည့်ကိန်းဂဏန်းအချက်အလက်များကို ဆန်းစစ်လေ့လာအကဲဖြတ် ခြင်းမှာ ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်တိုက်ပွဲများနှင့် ရရှိသောအလောင်းအရေအတွက်ပေါ်မူတည်နေပါသည်။ ကိန်းဂဏန်းအ ချက်အလက်နှစ်မျိုးစလုံးမှာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခသဘာဝကို နားလည်ရန်အတွက် ပြည့်စုံလုံလောက်မှုမရှိပါ။ အထူးသဖြင့် အချိန်ကြာမြင့်စွာဖြစ်ပွားလာသည့်ပဋိပက္ခပုံစံများကို ရွေးထုတ်ခွဲခြားခြင်းမရှိဘဲ မတည်ငြိမ်မှုများ၊ ဒေသအခြေအနေများနှင့် ရာသီအလိုက်အပြောင်းအလဲများကို ဆန်းစစ်လေ့လာရာတွင် ပြည့်စုံလုံလောက်မှုရှိ မည်မဟုတ်ပါ။
စစ်ပွဲများကိုဆန်းစစ်လေ့လာရာတွင် အလားတူကန့်သတ်ချက်များကို ပညာရှင်များအသုံးပြုသည့် ပဋိပက္ခသ တင်း အချက်အလက်များ၌ပင် တွေ့မြင်ရပါသည်။ ၁၉၈၉ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ကြားကာလတွင် မြန်မာနိုင်ငံ ၌ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခကြောင့် လူပေါင်း ၂၀,၄၄၂ သေဆုံးခဲ့ကြောင်း Uppsala Conflict Data Program (UCDP) အဖွဲ့က ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါသည်။
အခြားအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ကထုတ်ပြန်ခဲ့သည့်ဦးရေမှာ ၂၄,၀၇၂ ဖြစ်ပါသည်။ UCDP ၏ ထုတ်ပြန်ချက်မှာ AA အဖွဲ့နှင့် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်တိုက်ပွဲများကြားမှ အသေအပျောက်စာရင်းမပါသည့်အပြင် သေဆုံးစာရင်းတွင် လက်နက်ကိုင် များနှင့် အရပ်သားများကို ခွဲခြားဖော်ပြထားခြင်းမရှိပါ။ အလားတူကန့်သတ်ချက်များကို Correlates of War ကဲ့ သို့ ပညာရှင်များ၏သတင်းအချက်အလက်များတွင် လည်းတွေ့ရှိရပါသည်။
များသောအားဖြင့် ယင်းသတင်းအချက်အလက်များမှာ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားမှုမြင့်တက်လာသည့်အပေါ် စိုးရိမ်စိတ် များကို သက်သာလျော့ပါးစေပြီး နှစ်ပေါင်းများစွာဖြစ်ပွားလာခဲ့သော တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများ ရှိ နေသည့်တိုင် ငြိမ်းချမ်းရေးရရှိနိုင်မည်ဟု အနောက်နိုင်ငံများမှ အလှူရှင်များကို သတင်းစကားပါးရန် ရည်ရွယ် ထားရှိပါသည်။
အာဏာသိမ်းမှုအလွန် မှားယွင်းသောအမြင်တစ်ခုမှာ အကျအဆုံးများပြားလာသည်နှင့်အမျှ တဖြည်းဖြည်း တပ် မတော်ပြိုကွဲသည့်အခြေအနေသို့ ဆိုက်ရောက်သွားလိမ့်မည်ဆိုသည့်အမြင်ဖြစ်သည်။ တပ်မတော်ပြိုကွဲလိမ့် မည်ဆိုသည့်ဖြစ်နိုင်ခြေမှန်းဆအမြင်နှင့် တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းများဆီသို့ထွက်ပြေးသွားကြသည့်နှုန်း မြင့် တက်လာမည်ဆိုသည့် အမြင်များမှာ ဖေဖော်ဝါရီလကတည်းက တဖြည်းဖြည်းမြင့်တက်လာခဲ့သည်။
တပ်မတော်သားများနှင့် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များအနေဖြင့် နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ၏အမိန့်ကိုမနာခံရန်၊ လူထု ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ PDF များကိုတိုက်ခိုက်ခြင်းမပြုရန်၊ အရပ်သားများကို သတ်ဖြတ်ညှင်းဆဲခြင်းမပြုရန်နှင့် တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့များထံသို့ ပြေးဝင်ခိုလှုံရန် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ NUG ၏ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး ဦး ရည်မွန်က သြဂုတ်လ ၂၈ ရက်နေ့က ကြေညာချက်တစ်စောင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
၎င်း၏ထုတ်ပြန်ချက်တွင် “လူထုကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ PDF နှင့် မဟာမိတ်များသည် တိုင်းပြည်နှင့် ပြည်သူအပေါ် သစ္စာမဲ့စွာ ပြုမူဆောင်ရွက်နေသော စစ်ကောင်စီ၏ အကြမ်းဖက်လူယုံတော်များကို ပြင်းပြင်းထန်ထန်အရေးယူ ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း” ဆိုသည့် သတိပေးချက်ကိုထည့်သွင်းဖော်ပြထားသည်။
သို့သော် တပ်မတော်သားအများအပြားမှာ ၎င်းတို့၏ခေါင်းဆောင်များကို မနှစ်မြို့သလို စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်ကြသော်လည်း ၎င်းတို့နှင့် ၎င်းတို့မိသားစုဝင်များအပေါ် လက်တုံ့ပြန်အရေးယူမည်ကို စိုးရိမ်ကြောက် ရွံ့သောကြောင့် တော်လှန်ရေးအဖွဲ့များနှင့်ပူးပေါင်းရန် တပ်မှထွက်ပြေးလိမ့်မည်မဟုတ်ကြောင်း အမျိုးသားညီ ညွတ်ရေးအစိုးရ NUG မသိခဲ့ပေ။
အချို့သောလူငယ်တော်လှန်ရေးသမားများမှာ အမျိုးသားညီ ညွတ်ရေးအစိုးရ NUG ထက် ရခိုင့်တပ်မတော် AA ကို ပို၍အားကိုးမျှော်လင့်နေကြသည်။ ရခိုင့်တပ်မတော် AA မှာ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း မထင်မရှားဘဝမှ အုပ်စုဖွဲ့အကြမ်းဖက်သည့်တစ်ဖွဲ့တည်းသောအဖွဲ့အဖြစ် အချိန်တိုအတွင်း ထင်ပေါ်ကျော်ကြားလာခဲ့သည်။ AA အဖွဲ့သည် စနစ်တကျဖွဲ့စည်းထားခြင်း၊ စည်းကမ်းလိုက်နာခြင်း၊ ပြည်နယ်၏ဗဟိုချက်မတွင် သဟဇာတဖြစ် သော ပြင်းထန်လှသည့်လူမှုရေးဆက်ဆံမှုများရှိခြင်း (လူမျိုးရေးစိတ်ပြင်းထန်ခြင်း) တို့ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားပြီး အစွန်း ရောက်ပြီး ရက်စက်ကြမ်းကြုပ်သည့် အကြမ်းဖက်မှုမျိုးကို ကျူးလွန်လေ့ရှိပါသည်။
တပ်မတော်သည် AA အဖွဲ့နှင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲခဲ့ပြီးနောက် အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း နိုင်ငံတစ်ဝန်းဆန္ဒပြမှု များကို ထိန်းသိမ်းကိုင်တွယ်ရင်း တပ်မတော်၏အာဏာစက်ချဲ့ထွင်ရန်နှင့် မြို့နယ်များကို ထိန်းချုပ်ကိုင်တွယ်နိုင် ရန် ယင်းသောင်းကျန်းသူအဖွဲ့ကို နေရာပေးခဲ့သည်။
“ထိခိုက်နာကျင်ရတဲ့စွမ်းအားဆိုတာ အာဏာနဲ့ပတ်သက်ပြီး နှစ်ဦးနှစ်ဖက်ညှိနှိုင်းရတာပါပဲ။ သင့်ရန်သူက အရှုံး ပေးခဲ့ရင်ဖြစ်စေ ညှိနှိုင်းလာခဲ့ရင်ဖြစ်စေ သင့်ရန်သူကိုပိုပြီးတော့များများသတ်ခြင်းဟာ နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက် တွေကိုအောင်မြင်အောင်ဆောင်ရွက်ခြင်းလို့ သီအိုရီတွေကပြောပါတယ်။” ဟု ထင်ရှားသောအမေရိကန် မဟာ ဗျူဟာ လေ့လာဆန်းစစ်သူ သောမတ်စ်စကဲလိန်းကပြောသည်။
သို့သော် သင့်ရန်သူက နှစ်ပေါင်းများစွာအတွင်း အသေအပျောက်အကျအဆုံးစာရင်းကို ဂရုမစိုက်ကြောင်း ရှင်း လင်းပြတ်သားစွာပြုမူဆောင်ရွက်ပြလာသည့်အခါတွင် လူသတ်ရသည့်စစ်ဆင်ရေးများမှာ လူထုကာကွယ်ရေး တပ်ဖွဲ့ PDF များ၏ ရည်မှန်းချက်များကို အောင်မြင်အောင်အကောင်အထည်ဖော်နိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်ဘဲ တပ်မ တော်၏ ပုံစံတကျဖွဲ့စည်းထားသည့် စိတ်နေသဘောထားကိုသာ ပိုမိုရင့်သန်ခိုင်မာလာစေမည်ဖြစ်ပါသည်။
မှတ်ချက် – Asia Times မှ ဒေးဗစ်မာ့သီဆန်၏ The necrometrics of Myanmar’s spreading war ကို ထုတ်နုတ်ပြန်ဆိုပါသည်။
(unicode)
စဈပှဲ၊ အကအြဆုံးနှင့ျ အောငျပှဲ
“စဈအာဏာရှငျဆန့ျကငြျရေး PDF အဖှဲ့သညျ ရနျသူအမြားအပွားကဆြုံးအောငျ တိုကျခိုကျနိုငျကွသောျလညျး တပျမတောျသညျ ကဆြုံးမှုမြားပွားခွငျးကို ကွံ့ကွံ့ခံ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးနိုငျရနျ တညျဆောကျထားသည့ျ အဖှဲ့ အစညျးဖွဈသညျ”
မွနျမာ့တပျမတောျမှ အသကျ ၄၈ နှဈအရှယျ ဒုတိယဗိုလျမှူးကွီးဇောျဇောျစိုးသညျ ၎င်းငျး၏စဈသညျအနညျးငယျနှင့ျ အတူ လှနျခဲ့သည့ျဇူလိုငျလအတှငျးက မငျးတပျမွို့အနီးတိုကျပှဲတှငျကဆြုံးခဲ့နောကျ အစိုးရပိုငျကွေးမုံသတငျးစာ နာရေးကွောျငွာတှငျပါလာသညျကိုတှေ့ရသညျ။
အဆိုပါတိုကျပှဲမှာ ခန့ျမှနျးအငျအား ၁၅၀ အထိမွင့ျတကျလာသော စဈအာဏာသိမျးမှုကိုဆန့ျကငြျနသေည့ျ လူ ထုကာကှယျရေးတပျဖှဲ့ (PDF) တဈခုဖွဈသော ခငြျးမွကောကှယျရေးတပျဖှဲ့ (CDF) နှင့ျ ထိတှေ့တိုကျပှဲဖွဈပှားခဲ့ ခွငျးဖွဈသညျ။
သွဂုတျလ ၃၀ ရကျနေ့က စဈကိုငျးတိုငျး ကောလငျးမွို့ရှိ ဒသေခံ လူထုကာကှယျရေးတပျဖှဲ့ (PDF) ထောငျထား သည့ျ မိုငျးတဈလုံးကို စဈယာဉျတနျးတဈခုက နငျးမိပွီးနောကျ တပျမတောျသား အနညျးဆုံး ၄၀ ဦးသဆေုံးသှား ကွောငျးသိရသညျ။ ယငျးဖွဈစဉျမှာ သွဂုတျလ ၂၃ ရကျနေ့က စဈကိုငျးတိုငျး တမူးမွို့နယျအတှငျးဖွဈပှားခဲ့သည့ျ တိုကျပှဲတှငျ တပျမတောျသား ၁၇ ဦးသဆေုံးခဲ့ပွီးနောကျဖွဈပှားခဲ့သည့ျဖွဈစဉျဖွဈကွောငျး (PDF) မြား၏ပွောပွ ခကြျအရ သိရသညျ။ သွဂုတျလနှောငျးပိုငျးတှငျလညျး ဂန့ျဂေါမွို့နယျတှငျဖွဈပှားခဲ့သည့ျတိုကျပှဲ၌ တပျမတောျ သား ၃၀ ဦး ကဆြုံးခဲ့ကွောငျးသိရသညျ။
ယခုဖောျပွခဲ့သည့ျ တပျမတောျသားမြားကဆြုံးခဲ့သော တောမွို့လေးမြားမှာ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ တပျမ တောျအာဏာမသိမျးမီက လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခလုံးဝမရှိသောနရောမြားဖွဈသညျ။ တပွိုငျတညျးမှာပငျ လကျ နကျကိုငျပဋိပက်ခကာလရှညျဖွဈပှားနသေည့ျနရောမြားဖွဈသော ကခငြျပွညျနယျ၊ ရှမျးပွညျနယျ၊ ကရငျပွညျနယျ နှင့ျ ကယားပွညျနယျတို့တှငျလညျး တိုကျပှဲဖွဈပှားမှုမှာ အရှိနျမွင့ျလာပါသညျ။
မလေနှင့ျ ဇှနျလအတှငျးမှာပငျ ကမ်ဘာ့သူပုနျသကျတမျးအရင့ျဆုံးအဖှဲ့ဖွဈသော ကရငျအမြိုးသားလှတျမွောကျရေး တပျမတောျ (KNLA) နှင့ျဖွဈပှားသည့ျတိုကျပှဲမြားတှငျ မွနျမာ့တပျမတောျမှ ၂၈၄ ဦး ကဆြုံးပွီး ၂၉၇ ဦးဒဏျရာရ ရှိခဲ့ကွောငျး သတငျးမြားထှကျပေါျလာခဲ့သညျ။
၂၀၁၅ ခုနှဈတှငျ တဈနိုငျငံလုံးအပဈအခတျရပျစဲရေးသဘောတူညီခကြျတှငျ လကျမှတျရေးထိုးထားသောျလညျး လှနျခဲ့သည့ျနှဈမြားက လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခမြားဖွဈပှားနသေည့ျ KNLA တပျမဟာ ၅ ၏ မူလဒသေဖွဈသော ဖါ ပှနျနယျမွေ၌ ဇူလိုငျလအတှငျးကဖွဈပှားခဲ့သည့ျတိုကျပှဲတှငျ တပျမတောျသား ၆၅ ဦးကဆြုံးခဲ့ပွီး သွဂုတျလအ တှငျးဖွဈပှားခဲ့သည့ျတိုကျပှဲတှငျ တပျမတောျသား ၅၀ ဦးကဆြုံးခဲ့ကွောငျး သိရသညျ။
နိုငျငံတဈဝနျးဖွဈပှားခဲ့သည့ျတိုကျပှဲမြားအနကျ ဇှနျလနှင့ျ ဇူလိုငျလအတှငျး တပျမတောျသား ၁,၁၃၀ ဦးကဆြုံးပွီး ၄၄၃ ဦးဒဏျရာရခဲ့ကွောငျး၊ ဇူလိုငျလတဈလတညျးတှငျပငျ တပျမတောျသား ၇၄၀ ဦးကဆြုံးခဲ့ကွောငျး အမြိုး သားညီညှတျရေးအစိုးရ (NUG) ခေါျ စငျပွိုငျအစိုးရကပွောသညျ။ အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ (NUG) ကို နိုငျ ငံတောျစီမံအုပျခြုပျရေးကောငျစီက အကွမျးဖကျအဖှဲ့အစညျးအဖွဈ ခေါျဝေါျသမုတျထားသညျ။
မွို့တှငျးတိုကျပှဲမြားအရှိနျမွင့ျတကျလာမည့ျအရေးမှာ အရှေ့တောငျအာရှတှငျ အကွီးမားဆုံးဖွဈသည့ျ ခန့ျမှနျး အငျအား ၅၀၀,၀၀၀ ဝနျးကငြျရှိသညျဆိုသော တပျမတောျအတှကျ စိုးရိမျစရာဖွဈလာနပေါသညျ။ သို့သောျ စဈ ဆငျရေးတာဝနျ ထမျးဆောငျရနျ ရှေ့တနျးသို့ပို့ရသည့ျအငျအားမှာ အမှနျတကယျ ရှိသင့ျရှိထိုကျသည့ျ အငျအား ထကျနညျးပါးနသေောကွောင့ျ တပျမတောျ၏အငျအားမှာ ဖောျွပပါအရအေတှကျထကျနညျးပါးနိုငျပါသညျ။ ယငျး အငျအားမြားကိုလညျး စဈဆငျရေးနယျမွအေသီးသီးတှငျ တပျဖွန့ျခထြားကွောငျးသိရပါသညျ။
သွဂုတျလ ၃၀ ရကျနေ့တှငျ စီးပှားရေးမွို့တောျဖွဈသော ရနျကုနျမွို့တှငျ ဗုံးခုနဈလုံးပေါကျကှဲခဲ့ပွီး အဆိုပါဗုံး မြားမှာ စဈဘကျနှင့ျဆကျနှယျသောပဈမှတျမြားကို ပဈမှတျထားတိုကျခိုကျခဲ့သညျဟုဆိုသညျ။ နိုငျငံတောျစီမံအုပျ ခြုပျရေးကောငျစီက ခန့ျအပျထားသောအရာရှိမြားနှင့ျ သတငျးပေးဒလနျမြားကို ပဈသတျပွီးထှကျပွေးသည့ျ ဖွဈ စဉျမြားမှာလညျး တဖွညျးဖွညျးပိုမိုမြားပွားလာပါသညျ။
ယငျးတိုကျခိုကျမှုမြားမှာကို ကိုငျတှယျဆောငျရှကျရာတှငျ နိုငျငံတောျစီမံအုပျခြုပျရေးအစိုးရမှာ စမျးတဝါးဝါးနှင့ျ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးဆောငျရှကျနရေပါသညျ။ ရနျကုနျမွို့တဈမွို့တညျးမှာပငျ လူထုကာကှယျရေးတပျဖှဲ့ (PDF) ဝငျ ၄၁ ဦးကို အာဏပိုငျမြားက ဖမျးဆီးရရှိခဲ့ကွောငျး၊ ယငျး PDF အမြားစုမှာ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျတပျဖှဲ့ မြား ထိနျးခြုပျထားသည့ျနယျမွမြေားတှငျ သငျတနျးမြားသှားရောကျတကျခဲ့ကွောငျး အစိုးရပိုငျမီဒီယာမြားက ထုတျပွနျကွညောခဲ့ပါသညျ။
လူထုကာကှယျရေးတပျဖှဲ့ဝငျအမြားအပွား လှတျလပျစှာလှုပျရှားဆောငျရှကျခွငျးသောျလညျးကောငျး၊ တဈစိတျ တဈပိုငျး အပွနျအလှနျမှီခိုဆောငျရှကျခွငျးသောျလညျးကောငျး သို့မဟုတျ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျအဖှဲ့ အ စညျးမြားနှင့ျ အတိုငျအဖောကျညီညီ လှုပျရှားဆောငျရှကျခွငျးသောျလညျးကောငျး စသည့ျလှုပျရှားမှုမြားမှာ နိုငျငံ တဈဝနျး စဈဆငျရေးမြားသဖှယျဖွဈလာသည့ျအတှကျ တပျမတောျဘကျမှအကအြဆုံးစာရငျးမှာ ပိုမိုမွင့ျတကျ လာဖှယျရှိနပေါသညျ။
သို့သောျ ထိခိုကျကဆြုံးမှုပမဏမွင့ျတကျလာခွငျးသညျ တပျမတောျ၏စညျးလုံးညီညှတျမှုအပေါျ အကြိုးသကျ ရောကျမှုရှိနိုငျမညျလောဆိုသညျမှာ စဉျးစားစရာဖွဈပါသညျ။ ယခငျကတိုကျပှဲမြားတှငျ တပျမတောျကို အားနညျး စသေည့ျ ကွီးမားသောကဆြုံးမှုမြားကို တပျမတောျကကွံ့ကွံ့ခံတောင့ျခံထားခဲ့ပွီး နညျးဗြူဟာအပွောငျးအလဲ မြားနှင့ျ ငွိမျးခမြျးရေးရယူရနျနညျးလမျးမြားလိုအပျခကြျအဖွဈ သငျခနျးစာရယူခဲ့ပါသညျ။
လတျတလောကာလ ရခိုငျပွညျနယျမှ ရခိုင့ျတပျမတောျ AA နှင့ျ ဖွဈပှားခဲ့သည့ျတိုကျပှဲမြားတှငျ တပျမတောျသား ၂,၀၀၀ ခန့ျကဆြုံးခဲ့ကွောငျး AA ဘကျကပွောပါသညျ။ ယငျးစာရငျးမှာ ၂၀၁၈ ခုနှဈလယျပိုငျးလောကျမှစ၍ အ ပဈအခတျရပျစဲခဲ့သည့ျ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ နှဈကုနျပိုငျးအထိ ပဋိပက်ခအနီးကပျစောင့ျကွည့ျလေ့လာသူမြားနှင့ျ ပွညျ နယျအတှငျးဖွဈပှားခဲ့ သောတိုကျပှဲသတငျးမြားပေါျမူတညျ၍ AA ဘကျက ပွောဆိုခဲ့ခွငျးဖွဈပါသညျ။
၂၀၁၁ ခုနှဈနှင့ျ ၂၀၁၃ ခုနှဈကွား ကခငြျပွညျနယျအတှငျးဖွဈပှားခဲ့သောတိုကျပှဲမြားတှငျ ကခငြျလှတျမွောကျ ရေးတပျမတောျ KIA က တပျမတောျသား ထောငျကြောျကဆြုံးသညျအထိ တိုကျခိုကျခဲ့ပါသညျ။ တိုကျပှဲမြားမှာ မြားသောအားဖွင့ျ တောငျထိပျမြားရှိ KIA စခနျးမြားကို တပျမတောျမှလာရောကျတိုကျခိုကျစဉျ ခုခံတှနျးလှနျခဲ့ သည့ျတိုကျပှဲမြားဖွဈပါသညျ။ တိုကျပှဲအတှငျးကဆြုံးဦးရအေခကြျအလကျမြားကို KIA အဖှဲ့က ကွိုကွားကွိုကွား ထုတျပွနျလေ့ရှိသောျလညျး ဆန့ျကငြျဘကျအကြိုးရလဒျမြားထှကျပေါျလာမညျကိုစိုးရမျသဖွင့ျ အသအေပြောကျ စာရငျးမွင့ျမားမှုကို ကွှားဝါဖောျထုတျခွငျးအား တားမွဈထားပါသညျ။
တရုတျနယျစပျအနီးရှိ တပျမတောျစခနျးတဈခုကို KIA မြားဝိုငျးဝနျးတိုကျခိုကျစဉျ တပျမတောျကပွနျလညျခုခံ တိုကျခိုကျရာ KIA ၂၀၀ ကဆြုံးခဲ့ကွောငျး ဤဆောငျးပါးရှငျအား ၂၀၁၃ ခုနှဈ ဇနျနဝါရီလအတှငျး ဦးသိနျးစိနျ အ စိုးရလကျထကျကဝနျကွီးဖွဈသူ ဗိုလျခြုပျကွီးဟောငျးဦးအောငျမငျးက နပွေညျတောျရှိ၎င်းငျး၏ရုံးခနျးတှငျ ပွောဆို ခဲ့ပါသညျ။
၂၀၀၉ ခုနှဈနှင့ျ ၂၀၁၅ ခုနှဈတှငျ မွနျမာအမြိုးသားဒီမိုကရကျတဈတပျမတောျ (MNDAA) ခေါျ ကိုးကန့ျသူပုနျ မြားနှင့ျ ဖွဈပှားခဲ့သည့ျတိုကျပှဲမြား၌ တပျမတောျဘကျကအကအြဆုံးမှာ အလှနျမြားပွားကွောငျးသိရပါသညျ။ အကအြဆုံးမြားပွားသဖွင့ျ “ကဆြုံးတပျမတောျသားမိသားစုမြားအတှကျ အိမျရာစီမံကိနျး” ကို ၂၀၁၆ ခုနှဈတှငျ လားရှိုးမွို့၌ အကောငျအထညျဖောျဆောငျရှကျခဲ့သလို မွို့ပွငျတှငျသီးသန့ျဆောကျလုပျပေးထားသော ကဆြုံး တပျမတောျသားမြား၏ အုတျဂူဖွူဖွူလေးမြားကိုလညျး တှေ့မွငျနိုငျပါသညျ။
တပျမတောျဘကျကထိခိုကျကဆြုံးမှုမြားမှာ သိသိသာသာပငျ မြားပွားကွောငျးတှေ့ရှိရပါသညျ။ သို့သောျ ပွညျ တှငျးစဈပှဲ အရှိနျမွင့ျလိုကျနိမ့ျလိုကျဖွဈနသေည့ျ လှနျခဲ့သည့ျနှဈပေါငျး ၇၀ အတှငျး တိုကျပှဲပေါငျးမြားစှာမှ ကဆြုံး မှုပေါငျးမြားစှာ၏ဒဏျကို မွနျမာနိုငျငံအနဖွေင့ျ မညျမြှအထိ ကွံ့ကွံ့ခံနိုငျခဲ့ပွီးပွီကို စဉျးစားစရာဖွဈပါသညျ။
တပျမတောျအနဖွေင့ျ ကဆြုံးစာရငျးမြားကို အတိအကမြှတျတမျးတငျထားသည့ျတိုငျ အမှနျတကယျကဆြုံး စာ ရငျးအတိအကကြို မညျသူမြှမသိနိုငျပါ။ မိုငျးနငျးမိသူမြား၊ ခြောငျးပဈခံရသူမြား၊ ငှကျဖြားကွောင့ျ သဆေုံးသူမြား၊ မတောျတဆမှုကွောင့ျသဆေုံးသူမြားနှင့ျ တပျပွေးမြားစာရငျးကို တှကျခကြျရနျမဖွဈနိုငျပါ။
သခြောတာတဈခုကတော့ တပျတှငျးပုနျကနျမှုမြားဖွဈပှားခွငျး၊ တပျပွေးမှုမြားပွားခွငျး သို့မဟုတျ စဈရေးဆိုငျရာ ယုံကွညျခကြျအမွငျမြားပွောငျးလဲခွငျးမြားကို ပွောငျးလဲရနျ အပွဈပေးခွငျးနညျးလမျးတဈခုတညျးနှင့ျ မလုံ လောကျပါ။
တပျမတောျ၏သောငျးကနြျးသူဆန့ျကငြျရေးစဈပှဲမြားမှာ အသအေပြောကျအကအြဆုံးမြားပွားခွငျးနှင့ျ စားဝတျ နရေေးအကပြျအတညျးမြားပွားခွငျးတို့ကို ဂရုမထားဘဲ အတငျးဖိအားပေးဆောငျရှကျမှုပေါျ၌သာ အခွခေံထား ပါသညျ။ လူထုကာကှယျရေးတပျဖှဲ့ (PDF) ဝငျမြားလှုပျရှားလေ့ရှိသည့ျနယျမွမြေားတှငျ အစိုးရစဈသားမြားက တဈခါတဈရံ စိတျပကြျစရာကောငျးသည့ျအပွုအမူမြားဖွင့ျ အရပျသားမြားပေါျ အနိုငျကငြ့ျသညျမြားလညျးရှိတတျ ပါသညျ။
မိမိအထကျအရာရှိမြားအပါအဝငျ တပျတှငျး၌ အခငြျးခငြျးပဈခတျမှုမြားမှာ တပျမတောျအတှငျးဖွဈလေ့ဖွဈထရှိ သည့ျဖွဈရပျဖွဈသောျလညျး ယငျးဖွဈရပျမြိုးမှာ တပျမတောျ၏စညျးလုံးညီညှတျမှုကို ပွိုကှဲပကြျစီးစနေိုငျသည့ျ အကွောငျးအရာမဟုတျပါ။
တပျမတောျကအာဏာသိမျးမည့ျအလားအလာကို ကွိုတငျသိမွငျခဲ့သူ အလှနျနညျးပါးပါသညျ။ တပျမတောျ၏ သရုပျလက်ခဏာ အမှနျကိုစူးစမျးရှာဖှခွေငျးမှာ မှားယှငျးသောလုပျရပျတဈခုအဖွဈရှုမွငျသဖွင့ျ အနောကျနိုငျငံ မြားမှ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေးဆောငျရှကျသူမြားသညျ ၂၀၁၁ ခုနှဈမှစ၍ မွနျမာနိုငျငံမှပဋိပက်ခမြား၏သဘာဝကို ဆနျး စဈလေ့လာမှုမလုပျတော့ဘဲ ခနြျထားပဈခဲ့ကွပါသညျ။
ယငျးသို့ဆောငျရှကျမည့ျအစား တပျမတောျကအမှနျတကယျလုပျဆောငျနသေည့ျ လုပျရပျမြားကို မကြျနှာလှှဲ ထားသည့ျ ငွိမျးခမြျးရေးဆောငျရှကျမှုဖွဈစဉျမြား၊ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေးစီမံခကြျမြား၊ တပျမတောျခငြျးထိတှေ့ ဆကျ ဆံမှုမြား၊ ငွိမျးခမြျးမှုထိနျးသိမျးရေးသငျတနျးမြား၊ လုံခွုံရေးကဏ်ဍပွနျလညျဖှဲ့စညျးရေး သုတသေန ရှငျးလငျးခကြျ မြားကို ဆောငျရှကျခှင့ျပေးထားခဲ့သညျ။
လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခ၏ ပွောငျးလဲစနေိုငျ သောအငျအားကို ဆနျးစဈလေ့လာပွီး ပဋိပက်ခအစီရငျခံစာနှင့ျအတူ အခကြျအလကျမြားထုတျပွနျနိုငျရနျ EXERA ၊ ACLED (Armed Conflict Location and Event Data Project) နှင့ျ တပျမတောျလိုလားသည့ျ Myanmar Institute for Peace and Security (MIPS) စသည့ျအဖှဲ့အစညျးမြား ပေါျထှကျလာခဲ့ပါသညျ။
အဆိုပါအဖှဲ့အစညျးမြားမှ အစီရငျခံစာအမြားစုမှာ ဒသေတှငျးသတငျးအစီရငျခံမှုမြားကို မှီခိုအားထားနရေသဖွင့ျ အကန့ျအသတျရှိနပွေီး မြားသောအားဖွင့ျ အားကိုးအားထားမပွုနိုငျလောကျသော သို့မဟုတျ အမှားအယှငျးမြား ပွားလှသော တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျမြား၏ ကနျးဂဏနျးအခကြျအလကျမြားပေါျအခွပွေုပွီး ရေးသားနေ ခွငျးဖွဈပါသညျ။
ပထဝီအနအေထားအလှမျးကှာဝေးခွငျး၊ သတငျးအတညျပွုနိုငျရနျနညျးလမျးမြား မရှိခွငျး၊ ဗမာစကားနှင့ျ တိုငျး ရငျးသားစကား ဘာသာစကားနှဈမြိုးဘာသာပွနျရာတှငျစိနျခေါျမှုမြားရှိနခွေငျး၊ တဈဖကျစောငျးနငျးသတငျး အ ခကြျအလကျမြားရှိနခွေငျးကွောင့ျ သတငျးမီဒီယာမြားမှာလညျး အကန့ျအသတျရှိနပေါသညျ။
စဈအာဏာသိမျးလိုကျသည့ျအခြိနျမှစ၍ အာဏာသိမျးစဈအစိုးရပဈသတျခဲ့သညျမှာ လူဦးရေ ၁,၀၂၆ ဦး ရှိနပွေီ ဖွဈကွောငျး နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြားကူညီစောင့ျရှောကျရေးအသငျး (AAPP) The Assistance Association of Political Prisoners ကပွောပါသညျ။ ယငျးကိနျးဂဏနျးမှာ အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး အခွားအဖှဲ့အစညျး မြား၏ခန့ျမှနျးခကြျထကျ ပို၍စိစဈထားသညျဟုယူဆရသောျလညျး ခြဲ့ကားထားခွငျးသောျလညျးကောငျး လြှော့ ပေါ့ပွောဆိုခွငျးသောျလညျးကောငျး ဖွဈနိုငျပါသေးသညျ။
မွနျမာပွညျတှငျ ပဋိပက်ခမြားနှင့ျ ပတျသကျသည့ျကိနျးဂဏနျးအခကြျအလကျမြားကို ဆနျးစဈလေ့လာအကဲဖွတျ ခွငျးမှာ ဖွဈပှားခဲ့သည့ျတိုကျပှဲမြားနှင့ျ ရရှိသောအလောငျးအရအေတှကျပေါျမူတညျနပေါသညျ။ ကိနျးဂဏနျးအ ခကြျအလကျနှဈမြိုးစလုံးမှာ လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခသဘာဝကို နားလညျရနျအတှကျ ပွည့ျစုံလုံလောကျမှုမရှိပါ။ အထူးသဖွင့ျ အခြိနျကွာမွင့ျစှာဖွဈပှားလာသည့ျပဋိပက်ခပုံစံမြားကို ရှေးထုတျခှဲခွားခွငျးမရှိဘဲ မတညျငွိမျမှုမြား၊ ဒသေအခွအေနမြေားနှင့ျ ရာသီအလိုကျအပွောငျးအလဲမြားကို ဆနျးစဈလေ့လာရာတှငျ ပွည့ျစုံလုံလောကျမှုရှိ မညျမဟုတျပါ။
စဈပှဲမြားကိုဆနျးစဈလေ့လာရာတှငျ အလားတူကန့ျသတျခကြျမြားကို ပညာရှငျမြားအသုံးပွုသည့ျ ပဋိပက်ခသ တငျး အခကြျအလကျမြား၌ပငျ တှေ့မွငျရပါသညျ။ ၁၉၈၉ ခုနှဈနှင့ျ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈကွားကာလတှငျ မွနျမာနိုငျငံ ၌ဖွဈပှားခဲ့သည့ျ လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခကွောင့ျ လူပေါငျး ၂၀,၄၄၂ သဆေုံးခဲ့ကွောငျး Uppsala Conflict Data Program (UCDP) အဖှဲ့က ထုတျပွနျခဲ့ပါသညျ။
အခွားအဖှဲ့တဈဖှဲ့ကထုတျပွနျခဲ့သည့ျဦးရမှော ၂၄,၀၇၂ ဖွဈပါသညျ။ UCDP ၏ ထုတျပွနျခကြျမှာ AA အဖှဲ့နှင့ျ ဖွဈပှားခဲ့သည့ျတိုကျပှဲမြားကွားမှ အသအေပြောကျစာရငျးမပါသည့ျအပွငျ သဆေုံးစာရငျးတှငျ လကျနကျကိုငျ မြားနှင့ျ အရပျသားမြားကို ခှဲခွားဖောျပွထားခွငျးမရှိပါ။ အလားတူကန့ျသတျခကြျမြားကို Correlates of War ကဲ့ သို့ ပညာရှငျမြား၏သတငျးအခကြျအလကျမြားတှငျ လညျးတှေ့ရှိရပါသညျ။
မြားသောအားဖွင့ျ ယငျးသတငျးအခကြျအလကျမြားမှာ ပဋိပက်ခဖွဈပှားမှုမွင့ျတကျလာသည့ျအပေါျ စိုးရိမျစိတျ မြားကို သကျသာလြော့ပါးစပွေီး နှဈပေါငျးမြားစှာဖွဈပှားလာခဲ့သော တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျပဋိပက်ခမြား ရှိ နသေည့ျတိုငျ ငွိမျးခမြျးရေးရရှိနိုငျမညျဟု အနောကျနိုငျငံမြားမှ အလှူရှငျမြားကို သတငျးစကားပါးရနျ ရညျရှယျ ထားရှိပါသညျ။
အာဏာသိမျးမှုအလှနျ မှားယှငျးသောအမွငျတဈခုမှာ အကအြဆုံးမြားပွားလာသညျနှင့ျအမြှ တဖွညျးဖွညျး တပျ မတောျပွိုကှဲသည့ျအခွအေနသေို့ ဆိုကျရောကျသှားလိမ့ျမညျဆိုသည့ျအမွငျဖွဈသညျ။ တပျမတောျပွိုကှဲလိမ့ျ မညျဆိုသည့ျဖွဈနိုငျခွမှေနျးဆအမွငျနှင့ျ တောျလှနျရေးအဖှဲ့အစညျးမြားဆီသို့ထှကျပွေးသှားကွသည့ျနှုနျး မွင့ျ တကျလာမညျဆိုသည့ျ အမွငျမြားမှာ ဖဖေောျဝါရီလကတညျးက တဖွညျးဖွညျးမွင့ျတကျလာခဲ့သညျ။
တပျမတောျသားမြားနှင့ျ ရဲတပျဖှဲ့ဝငျမြားအနဖွေင့ျ နိုငျငံတောျစီမံအုပျခြုပျရေးကောငျစီ၏အမိန့ျကိုမနာခံရနျ၊ လူထု ကာကှယျရေးတပျဖှဲ့ PDF မြားကိုတိုကျခိုကျခွငျးမပွုရနျ၊ အရပျသားမြားကို သတျဖွတျညှငျးဆဲခွငျးမပွုရနျနှင့ျ တောျလှနျရေးတပျဖှဲ့မြားထံသို့ ပွေးဝငျခိုလှုံရနျ အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ NUG ၏ ကာကှယျရေးဝနျကွီး ဦး ရညျမှနျက သွဂုတျလ ၂၈ ရကျနေ့က ကွညောခကြျတဈစောငျ ထုတျပွနျခဲ့သညျ။
၎င်းငျး၏ထုတျပွနျခကြျတှငျ “လူထုကာကှယျရေးတပျဖှဲ့ PDF နှင့ျ မဟာမိတျမြားသညျ တိုငျးပွညျနှင့ျ ပွညျသူအပေါျ သစ်စာမဲ့စှာ ပွုမူဆောငျရှကျနသေော စဈကောငျစီ၏ အကွမျးဖကျလူယုံတောျမြားကို ပွငျးပွငျးထနျထနျအရေးယူ ဆောငျရှကျသှားမညျဖွဈကွောငျး” ဆိုသည့ျ သတိပေးခကြျကိုထည့ျသှငျးဖောျပွထားသညျ။
သို့သောျ တပျမတောျသားအမြားအပွားမှာ ၎င်းငျးတို့၏ခေါငျးဆောငျမြားကို မနှဈမွို့သလို စဈအာဏာသိမျးမှုကို ဆန့ျကငြျကွသောျလညျး ၎င်းငျးတို့နှင့ျ ၎င်းငျးတို့မိသားစုဝငျမြားအပေါျ လကျတုံ့ပွနျအရေးယူမညျကို စိုးရိမျကွောကျ ရှံ့သောကွောင့ျ တောျလှနျရေးအဖှဲ့မြားနှင့ျပူးပေါငျးရနျ တပျမှထှကျပွေးလိမ့ျမညျမဟုတျကွောငျး အမြိုးသားညီ ညှတျရေးအစိုးရ NUG မသိခဲ့ပေ။
အခြို့သောလူငယျတောျလှနျရေးသမားမြားမှာ အမြိုးသားညီ ညှတျရေးအစိုးရ NUG ထကျ ရခိုင့ျတပျမတောျ AA ကို ပို၍အားကိုးမြှောျလင့ျနကွေသညျ။ ရခိုင့ျတပျမတောျ AA မှာ ရခိုငျပွညျနယျအတှငျး မထငျမရှားဘဝမှ အုပျစုဖှဲ့အကွမျးဖကျသည့ျတဈဖှဲ့တညျးသောအဖှဲ့အဖွဈ အခြိနျတိုအတှငျး ထငျပေါျကြောျကွားလာခဲ့သညျ။ AA အဖှဲ့သညျ စနဈတကဖြှဲ့စညျးထားခွငျး၊ စညျးကမျးလိုကျနာခွငျး၊ ပွညျနယျ၏ဗဟိုခကြျမတှငျ သဟဇာတဖွဈ သော ပွငျးထနျလှသည့ျလူမှုရေးဆကျဆံမှုမြားရှိခွငျး (လူမြိုးရေးစိတျပွငျးထနျခွငျး) တို့ဖွင့ျဖှဲ့စညျးထားပွီး အစှနျး ရောကျပွီး ရကျစကျကွမျးကွုပျသည့ျ အကွမျးဖကျမှုမြိုးကို ကြူးလှနျလေ့ရှိပါသညျ။
တပျမတောျသညျ AA အဖှဲ့နှင့ျ အပဈအခတျရပျစဲခဲ့ပွီးနောကျ အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး နိုငျငံတဈဝနျးဆန်ဒပွမှု မြားကို ထိနျးသိမျးကိုငျတှယျရငျး တပျမတောျ၏အာဏာစကျခြဲ့ထှငျရနျနှင့ျ မွို့နယျမြားကို ထိနျးခြုပျကိုငျတှယျနိုငျ ရနျ ယငျးသောငျးကနြျးသူအဖှဲ့ကို နရောပေးခဲ့သညျ။
“ထိခိုကျနာကငြျရတဲ့စှမျးအားဆိုတာ အာဏာနဲ့ပတျသကျပွီး နှဈဦးနှဈဖကျညှိနှိုငျးရတာပါပဲ။ သင့ျရနျသူက အရှုံး ပေးခဲ့ရငျဖွဈစေ ညှိနှိုငျးလာခဲ့ရငျဖွဈစေ သင့ျရနျသူကိုပိုပွီးတော့မြားမြားသတျခွငျးဟာ နိုငျငံရေးရညျမှနျးခကြျ တှကေိုအောငျမွငျအောငျဆောငျရှကျခွငျးလို့ သီအိုရီတှကေပွောပါတယျ။” ဟု ထငျရှားသောအမရေိကနျ မဟာ ဗြူဟာ လေ့လာဆနျးစဈသူ သောမတျဈစကဲလိနျးကပွောသညျ။
သို့သောျ သင့ျရနျသူက နှဈပေါငျးမြားစှာအတှငျး အသအေပြောကျအကအြဆုံးစာရငျးကို ဂရုမစိုကျကွောငျး ရှငျး လငျးပွတျသားစှာပွုမူဆောငျရှကျပွလာသည့ျအခါတှငျ လူသတျရသည့ျစဈဆငျရေးမြားမှာ လူထုကာကှယျရေး တပျဖှဲ့ PDF မြား၏ ရညျမှနျးခကြျမြားကို အောငျမွငျအောငျအကောငျအထညျဖောျနိုငျလိမ့ျမညျမဟုတျဘဲ တပျမ တောျ၏ ပုံစံတကဖြှဲ့စညျးထားသည့ျ စိတျနသေဘောထားကိုသာ ပိုမိုရင့ျသနျခိုငျမာလာစမေညျဖွဈပါသညျ။
မှတျခကြျ – Asia Times မှ ဒေးဗဈမာ့သီဆနျ၏ The necrometrics of Myanmar’s spreading war ကို ထုတျနုတျပွနျဆိုပါသညျ။